Henryk VI Hohenstauf,
niem.
Heinrich VI. (ur. w listopadzie
1165
w
Nijmegen
, zm.
28 września
1197
w
Messynie
) –
król Niemiec
w latach
1190
-
1197
(koronowany w
1169
),
cesarz rzymsko-niemiecki
w latach
1191
-
1197
,
król Sycylii
(wraz z żoną Konstancją) w latach
1194
-
1197
z dynastii
Hohenstaufów
. Jeden z najpotężniejszych władców w historii Niemiec.
Panowanie
Sukcesja w Niemczech i na Sycylii
Henryk VI był synem cesarza
Fryderyka Barbarossy
i
hrabiny Palatynatu Burgundzkiego
Beatrycze I
. Jego młodszym bratem był późniejszy król niemiecki
Filip Szwabski
. W czerwcu
1169
r. niemający jeszcze 4 lat Henryk, dzięki zabiegom ojca, został wybrany i koronowany w
Bambergu
na króla Niemiec. W
1184
roku, podczas Hoftagu (zjazdu książąt) w
Moguncji
Fryderyk uroczyście pasował obu synów na rycerzy. Podczas jednej z wypraw ojca do
Lombardii
,
27 stycznia
1186
w
Mediolanie
Henryk ożenił się z 12 lat od niego starszą królewną
sycylijską
Konstancją
, córką Rogera II. Przez to małżeństwo uzyskał prawa do tronu sycylijskiego po śmierci siostrzeńca Konstancji,
Wilhelma II
. Jednakże w
1189
r. na tronie zasiadł wybrany przez szlachtę sycylijską hrabia Tankred z Lecce, syn Rogera (brata Konstancji) z nieprawego łoża.
Papież
Klemens III
potajemnie popierał Tankreda, obawiając się okrążenia
Państwa Kościelnego
przez posiadłości cesarskie, z drugiej strony, licząc się z siłą Hohenstaufów, obiecał Henrykowi koronację cesarską. tym samym roku Henryk objął regencję w Niemczech na czas
III wyprawy krzyżowej
, w której wziął udział jego ojciec, cesarz
Fryderyk
. Krucjata ta zakończyła się nieszczęśliwie dla Hohenstaufów -
10 czerwca
1190
cesarz utonął w trakcie kąpieli w rzece
Salef
, skutkiem czego Henryk stał się jedynowładcą
Niemiec
. W
1191
roku, po uporaniu się z kłopotami w Rzeszy, Henryk wraz z Konstancją pojawił się we
Włoszech
, a papież
Celestyn III
, następca Klemensa, bez oporu koronował go na cesarza (
15 kwietnia
). Następnie para cesarska ruszyła na południe i przystąpiła do oblężenia
Neapolu
. O tym jak bardzo Henrykowi zależało na koronie sycylijskiej świadczy fakt, że pogodził się nawet z największym swoim wrogiem,
Henrykiem Lwem
, który po wygnaniu powrócił do
Saksonii
i zaczął się w niej umacniać. W trakcie działań wojennych cesarz zachorował i musiał powrócić do Niemiec, tym bardziej że wiadomość o jego porażce ponownie zmobilizowała opozycję niemiecką, której przewodził teraz sprzymierzony z Sasami
arcybiskup Kolonii
Adolf I. Konstancja została pojmana i wydana Tankredowi, ten jednak uwolnił ją dzięki mediacji papieża. Tymczasowo sprawa sukcesji sycylijskiej została zawieszona.
Podbój Sycylii
Henryk VI przyjmuje hołd Ryszarda Lwie Serce
W
1192
r. Henryk wziął w niewolę wracającego z
wyprawy krzyżowej
króla Anglii
Ryszarda I Lwie Serce
, pojmanego przez cesarskiego wasala,
księcia Austrii
Leopolda V
. Ryszard od początku wspomagał swojego szwagra, Tankreda, w wojnie z Henrykiem. Cesarz zwrócił królowi angielskiemu wolność dopiero po dwóch latach,
4 lutego
1194
, w zamian za złożenie hołdu lennego i zapłacenie wysokiego okupu. Henryk wynagrodził Leopolda przyznając mu inwestyturę na
Styrię
, którą ten odziedziczył właśnie w wyniku dyplomatycznych układów.
20 lutego
1194
zmarł Tankred. Na tronie sycylijskim zasiedli jego synowie, Roger III, a następnie Wilhelm III. Za pieniądze uzyskane od Anglików Henryk wystawił liczną armię i flotę. Strach przed tą potęgą skłonił sycylijskie miasta i baronów do poddawania się cesarzowi bez walki. Jeszcze w
1194
roku Henryk i Konstancja bez większych problemów przejęli władzę nad
Sycylią
, a wraz z nią bardzo zasobny skarbiec królewski. Para została ukoronowana w
Palermo
w
Boże Narodzenie
1194
roku.
Irenę Angelinę
, wdowę po Rogerze a zarazem córkę
cesarza bizantyjskiego
Izaaka II
Henryk ożenił ze swoim bratem Filipem, którego w
1195
roku mianował zarządcą
Toskanii
, a rok później
księciem Szwabii
. Swojego uznania dla rządów Henryka na Sycylii konsekwentnie odmawiał papież, któremu w razie zjednoczenia północnych i południowych
Włoch
pod berłem cesarza groziło popadnięcie w trwałą zależność od tego ostatniego.
Projekt cesarstwa uniwersalnego
Hołd wasalny Ryszarda Lwie Serce przynosił Henrykowi VI podwójną korzyść:
Anglia
została wyłączona z rozgrywki sycylijskiej, a jednocześnie stała się lennem
Świętego Cesarstwa
. Od
1194
roku, po zajęciu Sycylii, Henryk planował też wyprawę na
Grecję
w celu podporządkowania lub nawet aneksji
Bizancjum
. Małżeństwo Filipa z Ireną dawało cesarzowi pretekst do wysuwania pretensji do tronu w
Konstantynopolu
. Grożąc wojną cesarz zmusił władcę bizantyjskiego
Aleksego III
do zapłacenia mu pokaźnego trybutu. Atak na Bizancjum odłożył wskutek nalegań papieża, który przekonywał, że zamiast podbijać cesarstwo wschodnie powinien raczej walczyć przeciw muzułmanom. W
1195
roku Henryk zobowiązał się do organizacji krucjaty zabiegając o papieską zgodę na swoje panowanie na Sycylii. Cesarz dążył też do objęcia swoim zwierzchnictwem inne królestwa, starając się w ten sposób realizować koncepcję cesarstwa uniwersalnego, dlatego przyjął hołdy lenne od królów:
Armenii
Leona II i
Cypru
Amalryk II de Lusignan
. Przy okazji oplatał Bizancjum siecią swoich politycznych wpływów, nigdy bowiem ostatecznie nie zrezygnował z ambicji zajęcia Konstantynopola.
Zabiegi o dziedziczność tronu w Rzeszy
Henryk umacniał też wewnętrzną spoistość i władzę centralną Rzeszy Niemieckiej, jednocześnie prowadząc szeroko zakrojoną politykę dynastyczną. Chcąc uzyskać
dziedziczność tronu
w Niemczech, w
1196
roku Henryk zwołał Hoftag w
Würzburgu
, podczas którego zaproponował książętom niemieckim prawo dziedziczenia
lenn
przez boczne linie ich rodów oraz aneksję
królestwa Sycylii
do Rzeszy. W swych staraniach o dziedziczność niemieckiej korony cesarz miał po swojej stronie
arcybiskupa Moguncji
i zarazem
kardynała-legata
,
Konrada von Wittelsbacha
. Z jego pomocą początkowo zdobył aprobatę większości książąt. Ostatecznie jednak dyplomatyczna kontrofensywa ich adwersarza, arcybiskupa Kolonii Adolfa doprowadziły do upadku całego planu. Mimo że projekt monarchii dziedzicznej przepadł, jeszcze w
1196
roku Fryderyk został wybrany na króla Niemiec, co gwarantowało Hohenstaufom sukcesję przynajmniej w następnym pokoleniu. Tymczasem narastało napięcie w stosunkach cesarsko-papieskich. Celestyn III skarżył się, że Filip Szwabski narusza prawa papieża i miast lombardzkich. Henryk VI usiłował wtedy przekonać papieża do tego, aby udzielił Fryderykowi II, elektowi w Niemczech i dziedzicowi na Sycylii, chrztu i namaszczenia królewskiego. Celestyn, uparcie sprzeciwiający się unii niemiecko-sycylijskiej, odmawiał. Ostatecznie Henryk miał zaoferować papieżowi układ, zgodnie z którym Państwo Kościelne wróciłoby do pod bezpośrednią władzę cesarza, a papież otrzymywałby od Cesarstwa stałą i wysoką daninę.
Ku absolutyzmowi
Sarkofag Henryka VI w Palermo
Jeszcze w
1196
roku Henryk wyjechał z
Rzymu
na Sycylię. W
Kapui
zwołał radę nadworną, przeprowadził okrutne represje wobec dawnych przeciwników i wprowadził stały i powszechny podatek. W
1197
roku na radzie w Palermo nakazał lustrację dokumentów królewskich z poprzednich lat. Baronowie sycylijscy wyczuwali zamysł Henryka, aby cofnąć donacje i przywileje jego poprzedników. Zawiązał się przeciw niemu spisek, dążący do osadzenia na tronie jednego z miejscowych dygnitarzy. Został jednak wykryty, po czym niemieckie wojsko Henryka, stacjonujące we Włoszech z zamiarem wyruszenia przeciw Turkom, pokonało opozycjonistów w bitwie pod Katanią. Przeprowadzono pokazowe, niezwykle okrutne egzekucje spiskowców. W związku z komplikacją sytuacji na Sycylii cesarz nie wziął udziału w wyprawie, którą wyprawił do "
Ziemi Świętej
". Planował dołączyć do swojej armii później, lecz przeszkodził mu atak malarii.
Śmierć
Henryk VI Hohenstauf zmarł
28 września
1197
w
Messynie
. Pochowany został w katedrze w
Palermo
. Na łożu śmierci polecił żonie i synowi, aby złożyli papieżowi hołd lenny z Sycylii, jak również księstw
Ankony
i
Rawenny
, a ponadto zwrócili mu posiadłości odebrane wcześniej przez Cesarstwo. Tymi ustępstwami mieli pozyskać przychylność
Kościoła
dla sprawy dziedziczenia tronu zarówno w Palermo, jak i w Niemczech. Historia pamięta Henryka jako władcę dalekowzrocznego, utalentowanego i zdecydowanego, który był bliski budowy silnej monarchii ogólnoniemieckiej, zjednoczenia Włoch i narzucenia dominacji cesarskiej pozostałym władcom chrześcijańskim.
Małżeństwa i potomstwo
Żoną Henryka VI była
Konstancja Sycylijska
, córka króla Sycylii
Rogera II
. Ze związku tego pochodził
Fryderyk II Hohenstauf
.
Genealogia
Fryderyk II Hohenstauf ur. ok. 1090 zm. 4 lub 6 IV 1147 | | Judyta Welf 1) ur. ok. 1100 zm. 22 II po 1130 | | Rajmund III
ur. ok. 1093 zm. 22 I 1148 | | Agata
ur. 1115 zm. 1147 |
| | | | |
| | |
|
Fryderyk IBarbarossa
ur. ok. 1122 zm. 10 VI 1190 | |
Beatrycze I
ur. 1145 zm. 15 XI 1184 | |
| | |
| |
| | | | | | | | | | | | | |
Bibliografia
- W. Czapliński, A. Galos, W. Korta, Historia Niemiec, Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków 1981. .
- J. A. Gierowski, Historia Włoch, Ossolineum, Wrocław 1999, .
-
T. Manteuffel
, Historia Powszechna - Średniowiecze, PWN, Warszawa 2001, .
- J.-F. Noel, Święte Cesarstwo, Oficyna Wydawnicza Volumen, Warszawa 1998. .
- D. Sikorski, Henryk VI, w: M. Serwański, J. Dobosz (red.), Słownik władców Europy średniowiecznej, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2002, s.140-142. .
- E. W. Wies, Cesarz Fryderyk II. Mesjasz czy antychryst?, PIW, Warszawa 2002. .
-
B. Zientara
, Historia powszechna średniowiecza, Wydawnictwo Trio, Warszawa 2002, .